Help! Het handschrift verdwijnt…

Is dat waar en is het erg?

Deze vraag is niet nieuw, wèl weer actueel. Dit door explosieve toename van het gebruik van digitale apparaten. Grote paniek nu zelfs basisschoolkinderen al op een tablet werken. De discussie over het nut van met de hand schrijven is echter al zo oud als de opkomst van de boekdrukkunst. Toch tijd om eens te kijken of met de hand schrijven ons nog meer oplevert dan alleen maar een niet reproduceerbare en onleesbare tekst. Is het goed om te blijven schrijven?

Ja want: met de hand schrijven vergemakkelijkt leren lezen

Jolien Francken stelt dat de motorische component van het schrijven het leren lezen vergemakkelijkt. Jolien Francken van de Radboud Universiteit heeft in 2013 een literatuurstudie afgerond naar het effect van typen en schrijven op de leesvaardigheid. Daar kwam uit naar voren dat schrijven met de hand andere effecten op de hersenen heeft dan typen. Ten eerste zorgt schrijven voor een betere ontwikkeling van de fijne motoriek. Ten tweede leren we letters beter en sneller herkennen, als we letters met de hand leren schrijven.

Ja want: met de hand schrijven stimuleert het geheugen

Je onthoudt dat wat je hebt opgeschreven beter dan wanneer je het hebt getypt. Mijn moeder zei vroeger “maak maar een spiekbriefje”. Vrij onorthodox advies. Toch hielp het. Ik maakte van het spiekbriefje een kunstwerk met een samenvatting van dat wat er geleerd moest worden. Nu zou je dat misschien een ‘infografic’ noemen. Ik dacht zorgvuldig na hoe alles op dat kleine papiertje te passen? Vaak maakte ik meerdere versies. Resultaat: ik beheerste de stof goed. Zo goed dat ik, als het puntje bij paaltje kwam en ik tijdens het schriftelijk examen het spiekbriefje niet durfde te pakken, ik wel letterlijk wist wat erop stond. Dat dit niet alleen mijn ervaring is blijkt ook uit een artikel in het NRC van 25 juni 2013. “Jonge Chinezen kunnen karakters minder goed onthouden als ze ze op de computer leren en maken. Je moet ze tekenen, met je eigen handen. Dan onthoud je ze! Zo werkt ons brein.”

Ja want: met de hand schrijven is beter voor de creativiteit

Uit onderzoek blijkt dat het beter is voor de creativiteit om met de pen te schijven. De verbinding tussen de linker- en rechterhersenhelft wordt gestimuleerd. Daarbij kan je zien hoe je tot iets gekomen bent. Op de computer zijn fouten snel hersteld en dat is fijn, maar je kan dus ook niet meer terughalen wat er gestreept en verbeterd werd in de tekst. En ja dat is nuttig, omdat je op die manier op nieuwe ideeën komt en kan uitleggen hoe je tot een bepaalde formulering of tot een resultaat bent gekomen. Die keten van gedachten geeft een schat aan informatie.

En dus?

Met de hand schrijven heeft veel voordelen. Toch blijft wat mij betreft de vraag: ‘hoe schrijf jij het liefste?’ en wat is de intentie van je schrijfactie? Ik moet bekennen dat bij mij de computer en het blind typen vooral tijdens studie en werk de overhand hebben. Uit gemak en efficiëntie oogpunt pak ik vaak meteen de laptop. Dankzij het schrijven van dit stuk ben ik geïnspireerd geraakt weer meer met pen en papier te werken. Ik zie in dat het niet is: of/of maar meer: en/en. Het ligt aan wat je wil bereiken, wat is je doel? En de computer of pen en papier zijn dan een middel om tot dat doel te komen.

Bronnen:

1. Kennisnet, Schrijven versus typen: wat zegt de neurowetenschap?, 4WUitgave 3 – 2013, Jolien Francken (Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour, Radboud Universiteit Nijmegen)
2. www.handschriftontwikkeling.nl ‘Daarom nog leren schrijven met de hand’ en ‘Visie op handschrijven en typen’